Του Θοδωρή Γιάνναρου

Το 2019 μπήκε αισίως και θα σηματοδοτήσει την απαρχή πολλών αλλαγών, πολλές από τις οποίες θα αφορούν και πρέπει να αφορούν στο Σύστημα για την Προστασία και την Προώθηση της Υγείας, που πρέπει να επανασχεδιαστεί αν είναι δυνατόν, από την αρχή  – από το μηδέν δηλαδή!

Το “σύστημα” που υπηρετείται από τους επαγγελματικές της Υγείας και διοικείται από το κράτος, διαμέσου της ηγεσίας του υπουργείου Υγείας, είναι αρμόδιο μόνο να απαντήσει αν υπάρχει στον ασθενή  “αναπηρία ή νόσος” και αν εντοπιστεί, ποια θα μπορούσε να είναι η κατάλληλη θεραπεία, χωρίς κανείς βέβαια να ερευνήσει ή έστω να σκεφθεί αιτιολογικά σε σχέση με τον οποιονδήποτε ασθενή, ξεχνώντας τη συμπτωματολογία και ουσιαστικά μη έχοντας καν σκοπό να προτείνει κάτι που να σχετίζεται με αυτό που όλοι γνωρίζουμε  – την πρόληψη!

Η αρνητική αντίληψη της έννοιας της υγείας δεν είναι σίγουρα αποτέλεσμα παρθενογένεσης, ούτε αποτελούσε πάντοτε κυρίαρχη κοινωνική αντίληψη. Ο εννοιολογικός ορισμός καθορίζονταν από την εκάστοτε ιστορική περίοδο, τις κοινωνικές συνθήκες και την πολιτική αντίληψη αναφοράς, ή αδιαφορίας λόγω άγνοιας ή σκοπιμότητος!

Στη μεγαλύτερη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, κοινή συνιστώσα και βασική αρχή της υγείας αποτελούσε η ολιστικά υγιής αντίληψή της ως η εσωτερική “αρμονία” του ατόμου και η δυναμική ισορροπία του με την κοινότητα και το περιβάλλον στο οποίο ζει.

Η βασική διαφοροποίηση από την ανωτέρω αρχή προέκυψε ως αποτέλεσμα της αλματώδους ανάπτυξης της επιστημονικής σκέψης κατά τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα, οπότε και η αιτιολογική προσέγγιση των νόσων αποτέλεσε τον βασικό πυρήνα της εξέλιξης της ιατρικής, και μεταλλάσσοντας το “Σύστημα Υγείας”, σε “Σύστημα Ασθένειας”, δίδοντας τον πρώτο λόγο στις φαρμακοβιομηχανίες και την κερδοφορία του κλάδου τους. Στα πλαίσια δε των κοινωνικοοικονομικών ανακατατάξεων που ακολούθησαν τη βιομηχανική επανάσταση, η οργάνωση των συστημάτων Υγείας προσαρμόστηκε και αναπτύχθηκε με βάση αυτό το εγκληματικό κατά της ανθρωπότητας μοντέλο. Η μηχανιστική αυτή άποψη λοιπόν,  παρότι συνέβαλε δυναμικά στην επίλυση πολλών προβλημάτων, όπως η μείωση της θνησιμότητας και νοσηρότητας από λοιμώδη νοσήματα, είχε εν τούτοις ως αποτέλεσμα την αντίληψη της Υγείας αποκλειστικά ως έλλειψη νόσου ή αναπηρίας και την αντίληψη του ανθρώπινου οργανισμού ως ένα σύνολο συνλειτουργούντων οργάνων.

Το “σύστημα” αυτό λοιπόν, βρίσκεται στις επάλξεις για να αναμένει με ενδιαφέρον την εμφάνιση ασθενειών και όχι για να τις προλάβει, εμποδίζοντας, μέσω της πρόληψης να εμφανιστούν… διότι σε τελευταία ανάλυση, ζει, τρέφεται και ακμάζει μέσω αυτών!

Το “νοσο-κεντρικό” και ως εκ τούτου “φαρμακο-κεντρικό” μοντέλο ανάπτυξης των υπηρεσιών Υγείας που προέκυψε, πιστό στο σύστημα παραγωγής και τους σύγχρονους κανόνες της οικονομικής εξέλιξης, σταδιακά οδηγήθηκε σε κρίση με θύμα τον πολίτη και δυστυχώς, παρά την υπεράντληση οικονομικών πόρων απέτυχε παταγωδώς, να δώσει απάντηση στα μείζονα προβλήματα υγείας της εποχής μας, όπως είναι ο καρκίνος, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τα ατυχήματα, οι ψυχικές διαταραχές, τα χρόνια εκφυλιστικά νοσήματα και πολλά άλλα… διότι απλούστατα, οι όποιες ερευνητικές προσπάθειες δεν είχαν “αιτιολογική” βάση, αλλά συμπτωματολογική, με μόνο σκοπό την κατασκευή νέων πανάκριβων για τον “ασθενή”, φαρμάκων… Με τον τρόπο αυτό οι φαρμακοβιομηχανίες, με σύμμαχό τους το “σύστημα” που οι ίδιες δημιούργησαν, κρατούν τους πολίτες ομήρους των δικών τους στρατηγικών σχεδιασμών!

Ταυτόχρονα όμως, οι κρατικοί προϋπολογισμοί όλο και περισσότερο δυσκολεύονται ή και αδυνατούν ακόμα, όπως στην Ελλάδα της κρίσης, να ανταποκριθούν στις διογκούμενες δαπάνες για την Υγεία, που στη συντριπτική τους πλειοψηφία καταναλώνονται από το νοσοκομειακό τομέα, χωρίς αντίστοιχα αποτελέσματα στους δείκτες Υγείας και προσδόκιμου ζωής, καθώς και στο αίσθημα ικανοποίησης των πολιτών.

Ο συγκεκριμένος προβληματισμός  στην αναζήτηση μιας άλλης αντίληψης και προσέγγισης της έννοιας της υγείας, έχει της ρίζες του στα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Πρώτη απόπειρα για επίτευξη ομοφωνίας σε έναν κοινό ορισμό έγινε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, που το 1946, μετά το πέρας του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου, στην ιδρυτική του διακήρυξη όρισε την υγεία ως: “…την κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας” και όχι μόνο την απουσία νόσου ή αναπηρίας”.

Αυτός λοιπόν ο ορισμός δέχτηκε έντονη κριτική στα χρόνια που ακολούθησαν, με την αιτιολογία ότι δέχεται την υγεία ως μία κατάσταση πληρότητας, η οποία χαρακτηρίζεται ως ουτοπική – πόσο αλήθεια… ακραία κυνική προσέγγιση αποτελούσε;

Η κριτική ήταν εκ των πραγμάτων αναμενόμενη, από τη στιγμή που η, μεταπολεμική κυρίως, τάση εμπορευματοποίησης και βιομηχανοποίησης της υγείας στο βωμό του κέρδους και της ανάπτυξης, εις βάρος των κρατικών προϋπολογισμών, αλλά και του κοινωνικού συνόλου, είχε γιγαντωθεί, δεν “επέτρεπε” διαφορετική προσέγγιση και συνεπώς διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης, από τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας.

Παρά ταύτα, υπό την πίεση και των κοινωνικών κινημάτων, ο ορισμός αυτός συνέχισε να αναθεωρείται και να διορθώνεται με ιδιαίτερα αργούς ρυθμούς, στα χρόνια που ακολούθησαν.

Στη διακήρυξη της Οτάβα το 1986, η υγεία ορίστηκε εκ νέου ως “…η ικανότητα του ατόμου, της ομάδας ή της κοινότητας, να αναγνωρίζει και να κατανοεί φιλοδοξίες, να ικανοποιεί ανάγκες και να τροποποιεί ή να συμβιβάζεται με το περιβάλλον”. Ούτε εκεί όμως ουσιαστικά υπήρξε αναφορά στη “πρόληψη” και την “προστασία και προώθηση της υγείας, μέσω προληπτικής φροντίδας”.

Η υγεία σε αυτό τον ορισμό γίνεται αντιληπτή ως μία δυναμική διαδικασία, που μπορεί να βελτιώνεται σε διαφορετικά επίπεδα, ανάλογα με τις υπάρχουσες εξωτερικές επιρροές, όπως “ειρήνη, κατοικία, εκπαίδευση, εισόδημα, ένα σταθερό οικοσύστημα, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα… Πουθενά όμως δεν βρίσκει κανείς αναφορά σχετικά με  την “πρόληψη” και τις κατευθυντήριες γραμμές, περί ολιστικής προστασίας και προώθησης της υγείας, μέσω ενός νέου μοντέλου για την “Προστασία και την Προώθηση της Υγείας” των πολιτών!

Το Σύστημα Υγείας παγκοσμίως νοσεί εκ βάθρων: Η ιατρική είναι “νοσοκεντρική” και “φαρμακοκεντρική” και ο γιατρός αντί να δίνει βάση στην προστασία και την προώθηση της υγείας, μέσω εφαρμοσμένης πρόληψης, ασχολείται μόνο με την καταστολή της ασθένειας, όταν αυτή εμφανιστεί και χωρίς την οποία, βάσει του σημερινού μοντέλου Υγείας, θα μείνει άνεργος και πιθανότατα θα πεινάσει!

Πότε αλήθεια, επισκέφθηκε ασθενής το γιατρό του να τον ρωτήσει πώς δε θα αρρωστήσει;

Η απάντηση είναι “ποτέ”, διότι απλά, το υφιστάμενο εδώ και δεκαετίες “σύστημα” τον έχει εκπαιδεύσει από τη γέννησης του, να σκέφτεται την “υγεία” μόνον όταν νοσήσει και οδηγηθεί στα χέρια των φαρμακοβιομηχανιών και των εργολάβων τους, οι οποίοι και θα φροντίσουν να διαχειριστούν την ασθένειά του, με τον καλύτερο και πλέον…  προσοδοφόρο τρόπο!

Δυστυχώς το “σύστημα” δεν θέλει τους πολίτες υγιείς για να διακινείται το χρήμα! Δεν στοχεύει από την άλλη στην υγεία, όπως αυτή ορίζεται, για να καρπώνεται τις ασφαλιστικές και συνταξιοδοτικές εισφορές δεκαετιών και ο θάνατος να αποτελεί “ευλογία” για τα ασφαλιστικά ταμεία και τους προϋπολογισμούς τους, λόγω της μη καταβολής των συντάξεων, μιας και ο θάνατος φροντίζει γι’ αυτό.

Το “σύστημα” δυστυχώς είναι μια έρπουσα Λερναία Ύδρα που ρουφάει την όποια ελπίδα για ποιότητα στη ζωή και αύξηση του προσδόκιμου, στο οποίο ο άνθρωπος είναι προγραμματισμένος θα φθάσει και γιατί όχι, να ξεπεράσει!!!